Ông Táo cúng ở bếp Đại đức Thích Chúc Tiếp, Chánh văn phòng Ban trị sự Giáo hội Phật
giáo tỉnh Thái Nguyên cho biết, ngày 23 tháng Chạp hay ngày ông Táo về
chầu trời còn được xem như ngày cúng gia tiên, tất niên cuối năm. Đây là
lễ mở đầu cho hàng loạt các nghi lễ trong Tết Nguyên đán
của người Việt, kéo dài từ ngày 23 tháng Chạp cho đến rằm tháng Giêng.
Sau khi tiễn đưa ông Táo, mọi người thường bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau
chùi đồ cúng ông bà tổ tiên, treo tranh, câu đối, cắm hoa… chuẩn bị năm
mới. Theo phong tục cổ truyền, Táo quân là người cai quản chuyện bếp núc
của mỗi gia đình. Táo quân bao gồm 2 ông và một bà cũng là tượng trưng
cho chiếc kiềng 3 chân trong căn bếp ấm cúng của người Việt ngày xưa.
Người xưa quan niệm, gia đình có yên ấm, hạnh phúc hay không cốt yếu là ở
cái bếp bởi đó là nơi giữ lửa. Táo quân là người biết hết mọi chuyện
lớn bé, xấu tốt trong nhà gia chủ. Hàng năm, cứ 23 tháng Chạp là Táo quân lại cưỡi cá chép lên Thiên
đình bẩm báo với Ngọc Hoàng mọi việc tốt, xấu trong năm của từng nhà.
Đồng thời, thay gia chủ bày tỏ mong muốn một năm mới vạn sự an lành. Vì
vậy, gia đình nào cũng chuẩn bị một mâm cỗ đầy đủ để tiễn các Táo lên
chầu Trời. Nói về việc cúng Táo quân nên ở bếp hay bàn thờ gia tiên, Đại đức
Thích Chúc Tiếp cho rằng, theo truyền thống văn hóa dân gian thì bàn thờ
ông Táo đặt trong bếp có thể bên cạnh hoặc bên trên bếp, thể hiện tín
ngưỡng của dân gian thờ vị thần cai quản chuyện bếp núc trong mỗi gia
đình với mong muốn giữ cho bếp lửa luôn ấm, gia đình thuận hòa, sung
túc. Hiện ở một số chùa lớn cũng thường có ban thờ riêng cúng Táo quân.
Xưa, lễ cúng Táo quân thường đặt trong bếp, nơi đặt ban thờ riêng các
Táo. Song ngày nay, việc thờ cúng đã đơn giản hóa, nhiều nhà không có
ban thờ riêng ông Táo. Với những nhà không có ban thờ Táo quân riêng sẽ
chuẩn bị một mâm cơm cúng đặt dưới gian bếp và thêm một mâm khác thắp
hương ở ban thờ thần linh, gia tiên thực hiện nghi lễ cúng chính. Khi
cúng người dân nổi lửa để bếp cháy đỏ rồi bày mâm cỗ… Nhà nghiên cứu Nguyễn Vũ Tuấn Anh, Giám đốc Trung tâm Lý học Đông
phương cũng chia sẻ về vấn đề này. Theo đó, các gia đình thường cúng ông
Công, ông Táo trên bàn thờ gia tiên, nhưng thực tế đây là hai vị thần
khác nhau. Ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà còn ông Táo là
3 vị đầu rau trông coi việc bếp núc trong gia đình. Lễ cúng 23 tháng
Chạp là lễ tiễn chung ông Công, ông Táo về chầu trời, việc mọi người gộp
chung cúng trên bàn thờ là chưa đúng. Trong ngày này, ông Táo phải được
cúng dưới bếp, còn ông Công được cúng trên bàn thờ chính trên nhà cùng
với gia tiên mới đúng. Lễ vật cúng Táo quân Đại đức Thích Chúc Tiếp cho biết, lễ vật cúng Táo quân gồm có: Hai mũ
cánh chuồn dành cho các Táo ông, một mũ không có cánh chuồn dành cho
Táo bà. Ở mỗi miền lễ vật cũng có khác. Ở miền Bắc thường cúng cá chép
còn sống thả trong chậu nước với ngụ ý rằng "cá hóa long" - cá sẽ biến
thành Rồng đưa ông Táo về trời. Ở miền Trung, người ta cúng một con ngựa
bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ
cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ. Ngoài các lễ vật chính này, các gia đình thường làm thêm lễ mặn hoặc
lễ cúng chay để tiễn Táo quân. Lễ mặn với xôi, gà, các món nấu nấm,
măng... Lễ chay với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc... Tuy
nhiên, theo quan điểm nhà Phật, lễ vật cúng nên thanh tịnh, tránh sát
sinh nhiều nên việc cúng lễ chay sẽ tốt hơn. Sau khi bày lễ, thắp hương
và khấn vái xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa rồi tạ
lễ, hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để “chở” các Táo
lên chầu Trời. Đại đức Thích Chúc Tiếp cho hay: “Bên cạnh đó, cúng cá chép sống mang
ý nghĩa phóng sinh. Việc phóng sinh là rất tốt bởi vậy không phải chỉ
một hay ba con mà mọi người có thể phóng sinh nhiều hơn cũng được. Lưu ý
người dân khi thả cá chép, không nên thả ở nơi nước bẩn hoặc từ cầu cao
xuống mà phải thả từ từ, sao cho cá xuống nước vẫn sống”. Đại đức Thích Chúc Tiếp nói: “Theo nhà Phật, việc sắm lễ cúng Táo
quân nên tùy theo gia cảnh. Ngày nay mọi người đua nhau mua sắm thật
nhiều lễ, đặc biệt là mua vàng mã gây lãng phí tiền bạc. Mọi việc là do
thành tâm chứ không phải do mâm cao cỗ đầy mới tỏ lòng được với thần
thánh. Có điều kiện thì làm mâm cơm canh, còn không thì thành tâm hoa
quả là được. Nếu cứ dâng lên thần linh lễ vật quý mà sống không “tu nhân
tích đức” cũng không có ý nghĩa. Người xưa vẫn có câu “Đức năng thắng
số”, “Nhân định thắng thiên” khuyên mọi người làm những điều tốt đẹp,
sống có đức có thể thắng được số mệnh”. Giờ nào đẹp nhất để tiễn Táo quân về chầu trời? Đại đức Thích Chúc Tiếp cho biết: “Theo quan niệm giờ đẹp nhất để
cung tiễn Táo quân về trời là giờ Ngọ (từ 11 – 13h) tức giờ Long Mã, giờ
Ngọ hóa Rồng và đó cũng là giờ chư Phật thụ lộc”.
Nguồn: ST & Tổng hợp từ Internet: Đoan Trang(XemTuong.net)