Vào ngày này, người dân thường đi chùa lễ Phật, cầu mong an lành cho
bản thân và gia đình. Việc cúng rằm tại nhà cũng được hết sức chú trọng.
Tuy nhiên nghi lễ này thực hiện sao cho đúng thì không phải ai cũng
tường tận. “Lễ Phật quanh năm không bằng rằm tháng Giêng” Theo Đại đức Thích Thanh Phương, Tết Nguyên Tiêu có nghĩa là đêm rằm
đầu tiên của năm mới. “Nguyên” là thứ nhất, “tiêu” là đêm. Tết Nguyên
Tiêu còn gọi là Tết Thượng Nguyên, bởi còn có Tết Trung Nguyên (rằm
tháng Bảy) và Tết Hạ Nguyên (rằm tháng Mười). Đứng về khía cạnh văn hóa,
rằm tháng Giêng là một lễ lớn theo tín ngưỡng Việt Nam. Là một nước
thuần nông, tháng Giêng là tháng bắt đầu của những người nông dân chuẩn
bị xuống đồng. Trước khi hạ điền, họ làm lễ để tỏ lòng nhớ ơn tổ tiên,
để cầu cho mưa thuận gió hòa, mong một năm mùa màng bội thu. Cúng rằm tháng Giêng mang nhiều ý nghĩa trong đời sống tâm linh người Việt. Theo Phật giáo thì ngày mồng Một và ngày rằm hằng tháng được coi là
ngày của Phật, các tín đồ đến ngày ấy phải đi lễ chùa. Rằm tháng Giêng
là rằm đầu tiên, nhiều người tin rằng ngày ấy đức Phật giáng lâm tại các
chùa để chứng độ lòng thành của Phật tử, lại thêm cái không khí vui
xuân còn đậm đà cho nên số người đi chùa đông đảo hơn. Bởi vậy mới nói:
“Lễ Phật quanh năm không bằng rằm tháng Giêng”. Đây còn là ngày vía thiên quan, người ta đến chùa nhương sao để xin
giải trừ tai ách. Còn theo Nho học thì xưa ngày này là Tết Trạng Nguyên.
Nhân dịp trăng sáng đầu năm, nhà vua cho mở đại tiệc tại vườn thượng
uyển, triệu các vị trạng nguyên đến dự hội, ngắm cảnh, xem hoa, làm thơ
xướng họa, ca ngợi các vẻ đẹp thiên nhiên và ân đức nhà vua đã đem lại
thái bình thịnh trị. Từ đó về sau, lễ hội Tết Nguyên Tiêu đã được lưu truyền rộng rãi
trong dân. Trong dân gian với số đông người theo phong tục thờ cúng ông
bà thì rằm tháng Giêng trước hết được hiểu một cách đơn giản là ngày rằm
lớn. Tùy theo tín ngưỡng và ngành nghề, có gia đình lễ bái chư Phật, có
gia đình cúng thổ công, thần tài hoặc cúng âm hồn các đẳng... Nhưng luôn có cúng gia tiên, bày tỏ lòng hiếu kính với ông bà, cha
mẹ, cảm ơn trên đã phù hộ cho con cháu an lành, làm ăn khá giả. Số gia
đình theo đạo Phật cúng chay và ăn chay. Lễ vật dâng cúng thường dùng
rau quả, trầu cau, chè xôi, các món đậu, canh xào... Với những ý nghĩa trọng đại đó, các chùa đồng loạt tổ chức lễ cúng
rằm tháng Giêng nguyện cầu cho quốc thái dân an, xã hội an bình, nhà nhà
an vui. Tại các chùa theo truyền thống Phật giáo Nguyên Thủy thường kỷ
niệm sự kiện trọng đại này bằng cách thọ hạnh đầu đà ngăn oai nghi nằm,
thức trọn đêm; hoăc cúng đèn, hay cúng dường đặt bát đến chư Tăng cầu
phúc đầu năm. Đối với Phật giáo Đại Thừa, các chùa trong những ngày Rằm
đều tổ chức những nghi thức cầu an cho đại chúng, có chùa còn làm lễ Quy
y, tạo điều kiện để những người có duyên với Phật giáo được chính thức
công nhận và học tập theo những điều Phật dạy. Nghi thức cúng tại gia Ngoài việc tới chùa cầu bình an, may mắn, sức khỏe đầu năm trong dịp
rằm tháng Giêng, người Việt cũng rất coi trọng lễ cúng tại nhà. Để đón
rằm tháng Giêng, các gia đình thường sắm hai lễ: một là cúng Phật, thần
linh và hai là lễ cúng gia tiên vào giờ Ngọ. Cúng Phật: Là mâm lễ chay tinh khiết cùng hương hoa đèn nến. Cúng gia tiên: Là mâm lễ mặn với các món ăn ngày tết đầy đủ, tinh
khiết. Các vật phẩm khác như: Hương hoa vàng mã, đèn nến, trầu cau,
rượu. Bánh trôi được nhiều gia đình dâng cúng rằm tháng Giêng để mong
mọi việc trôi chảy, hạnh phúc tròn đầy. Nếu là Phật tử thì có thể tới chùa hoặc ngồi trước bàn thờ Phật (tại
gia) tụng kinh Phổ Môn hoặc kinh Dược Sư để cầu bình an cho gia đạo và
đọc bài ca tụng công đức của Đức Phật như sau: Tán Phật “Phật thân rực rỡ tựa kim san Thanh tịnh không gì thể sánh ngang Vô Thượng Chí Tôn công đức mãn Cúi đầu con lạy Phật Sơn Vương. Phật đức bao la như đại dương Bảo châu tàng chứa đủ bên trong Trí tuệ vô biên vô lượng đức Đại định uy linh giác vẹn toàn. Phật tại chân như pháp giới tàng Không sắc không hình chẳng bụi mang” Văn khấn Tết Nguyên Tiêu tại nhà Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy) Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên Hậu thổ chư vị tôn thần. Con kính lạy ngài bản cảnh Thành hoàng, ngài bản xứ Thổ địa, ngài bản gia Táo quân cùng chư vị tôn thần. Con kính lạy Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỉ, thúc bá đệ huynh, cô di, tỉ muội họ nội họ ngoại. Tín chủ (chúng) con là: ........................................................................ Ngụ tại: ........................................................................ Hôm nay là ngày rằm tháng giêng năm... gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ
con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án. Chúng con kính mời ngài bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài
bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch,
Tài thần. Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm
trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Chúng con kính mời các các cụ Tổ khảo, Tổ tỉ, chư vị hương linh gia
tiên nội ngoại họ................... nghe lời khẩn cầu, kính mời của con
cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật. Tín chủ con lại kính mời ông bà Tiền chủ, Hậu chủ tại về hưởng lễ
vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được
vạn sự tôn lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình. Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy).
Nguồn: ST & Tổng hợp từ Internet: Đoan Trang(XemTuong.net)